نسخه‌ی دیجیتال PlayStation 5: برگ برنده‌ی Sony یا شکستی اقتصادی؟

نمایش اخیر کنسول PlayStation 5 با رونمایی از طراحی و شمایل نهایی کنسول به شکل دیجیتال، که البته مقداری عجیب و حجیم هم هست، به اوج خود رسیده و مخاطبین و طرفداران مجموعه‌ی کنسولی PlayStation را متعجب ساخت. با وجود قطعی بودن رونمایی از طراحی این دستگاه، موردی بود که هیچکس از آن خبر نداشت یا حتی فکرش را هم نمی‌کرد. قرار بود نه یک مدل، بلکه دو مدل مجزا از پلی‌استیشن ۵ معرفی شود. درکنار مدل عادی این کنسول، نسخه‌ای دیجیتال‌محور هم معرفی شد که حاوی تمامی خصایل و توانایی‌های کنسول عادی بوده، اما درایو «الترا اچ‌دی بلوری»‌ (UHD Blu-ray) را شامل نمی‌شود. نکته قابل‌ توجه این است که کمپانی «سونی» (Sony) از نحوه‌ی قیمت‌گذاری این دو کنسول هیچ نگفته و نمایش با مصاحبه‌‌ی که «جیم‌ رایان» (Jim Ryan) بعد از اختتامیه با شبکه‌های انگلیسی زبان داشت، به پایان رسید. با توجه به داده‌های حاضر درباره‌ی دو مدل معرفی شده، می‌توان به سادگی حدس زد با کنسول گران‌قیمتی سروکار داریم، اما سوال اساسی این است که نسخه‌ی دیجیتالی پلی‌استیشن ۵ تا چه حد می‌تواند در بازار دستگاه‌های بازی به لحاظ اقتصادی برای کاربران بصرفه باشد؟ با «پیکسل آرتس» در بررسی قیمت احتمالی مدل‌های پلی‌استیشن ۵ همراه باشید.

بیایید در وهله‌ی اول قیمت‌های پایه کنسول‌های مربوطه را تعیین کنیم. من در ابتدای امر، مطابق مشخصات فنی اولیه، امید داشتم که سونی بخواهد کنسول پلی‌استیشن ۵ را با قیمتی مشابه دستگاه PlayStation 4 Pro و البته، قیمت زمان عرضه‌ی PlayStation 4 عادی، یعنی ۳۹۹ دلار عرضه کند، اما با توجه به چیزی که الان دیده‌ایم، عدد مذکور کمی غیرواقعی بنظر می‌رسد. کنسول Xbox One X حدود سه سال پیش با قیمت ۴۹۹ دلار عرضه شد. پلی‌استیشن ۵ حافظه‌ی «رَم» (Ram)‌ بیشتری دارد که طبعا باعث می‌شود قیمتش هم به همان میزان افزایش یابد. هسته‌ی این کنسول هم به لحاظ بدنی ریزتر بوده و پروسه‌ی ساخت گران‌قیمت‌تری را جهت تولید ایجاد می‌کند و سیستم خنک‌سازی‌اش هم صدالبته ملاک با اهمیتی است، حال چه وجود یک عدد درایو جامد (SSD) با سرعت و دوران بالا را در نظر بگیریم و چه خیر. دسته‌ی پیشرفته‌تر و درشت‌تر کنسول را هم در آخر بایستی به یاد داشت.
طبیعتا مخارج به‌مرور زمان کم می‌شوند، اما با نگاهی کلی بر بازار مصرف‌کنندگان وسایل الکترونیکی می‌توان دریافت که قیمت‌ها ثبات بیشتری یافته و حتی با عرضه‌ِی محصولات جدیدتر، بیشتر هم می‌شوند. ما گوشی‌های پرچم‌داری را دیده‌ایم که سقف ۱۰۰۰ دلاری را شکسته و حتی فراتر هم رفته‌اند. برای مثال، بازار کارت‌های گرافیک را در نظر بگیرید. با وجود فناوری ۷ نانومتری،‌ قیمت کارت‌های موجود چندان تحت تاثیر قرار نگرفته و ما شاهد همان ارقام قبلی هستیم. کارت RX 5700XT از کمپانی AMD از برخی جهات با پلی‌استیشن ۵ قابل مقایسه است. این کارت حافظه‌ی کمتری را دارا بوده، با این حال، به قیمت ۴۰۰ دلار به فروش می‌رسد. «بلومبرگ» در گذشته چالش‌هایی که سونی به لحاظ قیمتی با آن مواجه است را شرح داده و بیان کرده است که موانع قیمتی بسیار طاقت‌فرسا هستند. در نظر داشته باشید که این صحبت‌ها قبل از مصاحبه‌ی «جیم رایان» با شبکه‌های خبری بوده که براساس حرف‌هایش طی این صحبت‌ها، می‌توان دریافت سونی به‌جای قیمت روی ارزش کنسول خودش تمرکز کرده است.به لحاظ مخارج،‌ شرایط اقتصادی سونی بسیار جسور بنظر می‌رسند. ارائه‌ی یک پلی‌استیشن ۵ با قیمت ۳۹۹ دلار، هرچند که امکان‌پذیر است، نیازمند آن بوده که سازنده بخش قابل توجهی از هزینه تولید کنسول را، به‌منظور پایین نگه‌داشتن قیمت فروش آن، پرداخت کند که براساس تجربیات قبلی و وقایعی که در تاریخ تکرار شده، شایدی ایده‌ی چندان خوبی نباشد. بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸، سونی حدود ۳.۳ میلیارد دلار ضرر مالی را تجربه کرد که مبلغ بسیار زیادی می‌باشد. کنسول PlayStation 4، با داشتن طراحی محافظه‌کارانه این موضوع را حل کرده و به تعادل رسید، اما این موضوع برای دستگاه‌های نسل بعد صادق نیست چرا که آن‌ها چه از لحاظ طراحی و چه اهداف بلندمدت بسیار جاه‌طلب و آینده‌نگر هستند و این خود مجاب می‌کند که سازندگان قطعات فنی گران‌تری را برای ساخت کنسول‌هایشان به‌کار بگیرند.

مدل دیجیتالی پلی‌استیشن ۵ به سونی آزادی عملی بیشتری داده و بخاطر ساختار درونی‌اش، ارزان‌تر خواهد بود. اگر سازنده بخشی مهم از دستگاه را که از محصول نهایی،‌ حاوی ارزش بالایی بوده، سلب کند، مقادیر از دست رفته را در قالب قیمتی بهتر برمی‌گرداند. راه‌حل دوم این است که حافظه‌ی این مدل را دوبرابر کرده و در عوض پول بیشتری را دریافت کند که خب، در چنین شرایطی کنسول دیجیتالی مذکور که امکاناتش هم در مقایسه با کنسول اصلی کمتر است به احتمال قوی شکست می‌خورد. اما اگر هم قیمت مدل دیجیتال پلی‌استیشن ۵ کمتر باشد با مشکلی دیگر مواجه می‌شویم. مدل دیجیتال هزینه‌ی ساختی برابر با کنسول اصلی منهای هزینه‌ی درایو بلوری را خواهد داشت. شاید بگویید که هزینه‌ی یک درایو بلوری مگر چقدر می‌تواند باشد؟ و خب این یک اشتباه عامیانه است. بسیاری تصور می‌کنند که هزینه‌ی چنین قطعه‌ای چندان بالا نبوده و قائدتا ضرری هم نمی‌رساند، اما تصور کنید بعدها سونی بخواهد قیمتش را کاهش داده یا حتی تخفیفی را اعمال کند. آن موقع پول بیشتری را از دست می‌دهد.
هرچند که قیمت یک کنسول تنها براساس هزینه‌ی ساختش تعیین نمی‌شود. این موضوع که تخفیف عناوین انحصاری یا موجود روی کنسول موردی است جهت تعدیل قیمت نهایی آن، امری اثبات شده و واقعی می‌باشد. در مقابل، وجود اشتراک ماهیانه‌ی کنسول‌ها مثل PlayStation Now یا Xbox Game Pass چاره‌ای است برای سودآوری بیشتر و خنثی‌سازی مقادیر از دست رفته‌ی اول. هزینه‌ی ساخت و ارزش یک کنسول دیجیتالی، با در نظر داشتن کم‌وزیادهایی که به آن اشاره کردیم، درواقع بیشتر از حد معمول پایین آمده و کاربر و ناشر به یک اندازه سود می‌کنند. سختی کار، حفظ تعادل میان پاداش کاربر و سازنده است. هرچه در ابتدای کار بیشتر به کاربران خود بدهید، شانس باز پس‌گیری مقدار داده شده در طول نسل کمتر خواهد بود. البته باید در نظر داشت که مقادیر سوددهی در این مدت قطعا تغییر می‌کنند.
تغییر رویه‌ی کلی به حالت دیجیتال یک برد بزرگ برای سازنده و ناشر عناوین است. شما وقتی یک دیسک فیزیکی خریداری می‌کنید، مبالغی را به شکل غیرمستقیم پرداخت می‌کنید که در عالم دیجیتال وجود ندارند. مثلا خرده‌فروشی که این دیسک‌ها را پخش می‌کند خود مقداری را برمی‌دارد، ساخت یک دیسک فیزیکی و بسته‌بندی‌اش هزینه‌ای را در برمی‌گیرد و مواردی از این دست که خریدار ممکن است متوجهش نشود. این مخارج برای عناوین دیجیتال وجود نخواهند داشت و کاربر فقط باید پول اینترنتش را جهت دانلود بازی پرداخت کند. در عمل، سی درصد هزینه‌ی فروش یک بازی دیجیتال به سازنده رسیده و ۷۰ درصد به ناشر.

براساس اطلاعاتی که منابع ما در اختیارمان گذاشته‌اند، سازنده‌ی کنسول از فروش عناوین دیجیتال چیزی حدود ۸ دلار سود می‌کند. این یعنی در تئوری، با تنها سه‌چهارم فروش‌های دیجیتالی و حذف درایو بلوری، سونی قادر خواهد بود حدود ۵۰ دلار را از هزینه‌ی نسخه‌ی دیجیتال پلی‌استیشن ۵ کم کرده و قیمتی استثنایی را ارائه دهد. بیشتر از این مقدار به اطمینان سونی از فروش بازی‌هایش و سود کسب شده از یکایک کاربرانش در طی نسل، بستگی خواهد داشت. اما این پایان ماجرا نیست. سونی می‌تواند اینجا حتی سود بیشتری را هم تجربه کند. از آنجایی که کاربران نسخه‌ی دیجیتال دیگر توانایی استفاده از عناوین دست دوم را ندارند،‌ به اجبار آن پولی که بابت استفاده از دیسک‌های استفاده شده می‌دادند را در شبکه‌ی PSN خرج می‌کنند. اگر منصف باشیم، سونی در حفظ تعادل چرخه‌ی فروش‌های دیجیتالش کارش را عالی انجام داده و قیمت‌هایی که عموما برای عناوین فروشگاهش تعیین می‌کند بسیار وسوسه‌برانگیزند. مشکل حساب‌وکتاب این سود اضافه از جایی شروع می‌شود که متوجه می‌شویم هیچ راه خوبی برای پیش‌بینی هزینه‌ و میزان فروش دیسک‌های دست دوم وجود نداشته که با آن این سود جدید را بدست بیاوریم. اما پیروزی سونی در قبال عرضه‌ی نسخه بدون دیسک پلی‌استیشن ۵ امری است قطعی، هرچند که حساب‌وکتاب این مبلغ و استفاده‌ی دقیق از آن برای خود و کاربر امری است دشوار.
مدل دیجیتال البته دشواری‌هایی را هم برای کاربران به همراه دارد. با این‌که «جیم‌ رایان» وجود نسخه‌ی دیجیتال پلی‌استیشن ۵ را نوعی بسط دادن گستره‌ی انتخاب کاربران و خریداران تشبیه کرده، مسئله‌ی تماما دیجیتالی شدن معادلات قبلی را به کل عوض خواهد کرد. برای مثال، در زمینه‌ی مدیریت عناوین کاربران با مسائل جالبی روبه‌رو می‌شوند. در کشوری مثل انگلیس، خرید یک بازی دیجیتال می‌تواند از نسخه‌ی فیزیکی‌اش گران‌تر دربیاید. بازی The Last of Us Part 2 هنگام عرضه روی PSN به قیمت ۵۴.۹۹ پوند به فروش می‌رسید. این درحالیست که نسخه‌ی فیزیکی آن ۴۹.۹۹ پوند قیمت داشت. در کنار بحث قیمت، خرید و فروش بازی‌ها هم تغییراتی چند را تجربه خواهند کرد، چرا که امکان فروش یک بازی دیجیتال وجود ندارد. اگر هم به فکر استفاده از قابلیت Backwards Compatibility هستید، باید با توجه به داشته‌های قبلی‌تان کنسول جدید را تهیه کنید. اگر بازی‌های سابق شما فیزیکی‌اند، قطعا نیاز به درایو بلوری خواهید داشت. از این جهت، باید گفت که تهیه‌ی یک کنسول تماما دیجیتال و تغییر اکوسیستم کاری می‌تواند مزایا و قطعا بدی‌هایی هم داشته باشد. بسیاری از کاربران قطعا ترجیح خواهند داد همان نسخه عادی را تهیه کنند.

اما خب، تا الان کامل متوجه شدیم که یک کنسول دیجیتالی چه نقاط قوتی دارد. شما عناوینی ابدی بدون هرگونه تاریخ مصرف را دریافت می‌کنید، به‌علاوه این‌که قادر خواهید بود بدون زدن روی دکمه‌ی «خروج دیسک» بازی خود را تغییر داده، مشغول به تجربه‌ی جدیدی شوید که بعد ارگونومیکی را محیا می‌کند. وجود دو نسخه‌ی مجزا از یک کنسول می‌تواند ضربه‌ی مهلک هزینه‌های یک دستگاه را خنثی کند. ما احتمالا شاهد قیمت‌گذاری ۴۹۹ دلاری برای کنسول عادی و ۴۵۰ دلاری برای نسخه‌ی دیجیتال خواهیم بود. اگر حدس‌ و فرضیه‌هایمان کامل درست باشد، قیمت نسخه‌ی دوم پلی‌استیشن ۵ می‌تواند حتی ۵۰ دلار کمتر هم باشد، قیمتی شیرین اما تقریبا غیرواقعی. البته، این احتمال هم وجود دارد که قیمت‌ها بر ضد مخاطب درآمده و در انتها شاهد قیمت بالای ۵۴۹ دلاری برای نسخه‌ی عادی و ۴۹۹ دلاری برای نسخه‌ی دیجیتال باشیم. قطعا یکی از این دو کنسول قیمتی برابر یا کمتر از ایکس‌باکس ایکس که در سال ۲۰۱۷ عرضه شد خواهد شد. بیشتر از این ارقام شهامت بسیار بالایی می‌خواهد. با توجه به واکنش‌های اولیه‌ به PlayStation 3 هنگام عرضه، احتمالا چنین اتفاقی هرگز رخ ندهد. تمامی این صحبت‌ها در دنیایی رخ داده در آن یک بیماری دنیاگیر درحال جریان بوده و شرایط زندگی فرق کرده است. «جیم رایان» می‌گوید صنعت بازی از این ماجرا در امان بوده و تصور می‌کند که پلی‌استیشن ۵، با هر قیمتی که عرضه شود، فروشش را خواهد کرد. هرچند که صحبت‌های «جیم رایان» محکم و قطعا مبتنی بر سیاست‌های قبلی هستند، اما می‌دانیم که افزایش و تحمیل قیمت کنسول‌های خانگی روی بازار مربوطه می‌تواند عواقب بسیار بدی داشته باشد. یادمان نرود که کنسولی تحت عنوان پروژه «لاک‌هارت» (Lockhart) هم احتمالا وجود دارد که قیمتی برایش تعیین نشده و براساس داده‌های موجود، موانع اقتصادی بسیاری را پشت سر گذاشته است. باید دید که نسخه‌ی دیجیتال پلی‌استیشن ۵ تا چه میزان می‌تواند تعادل بزرگی را که هدف گرفته به سرانجام برساند.